باسمه تعالی   

گزارش عملکرد درس ادبیات و زبان فارسی

مقدمه

 برای مشارکت و افزایش یادگیری در آموزش‌های مدرسه، استفاده از شیوه‌های تحقیق و پژوهش بیش از سایر شیوه‌ها توصیه و تاکید شده است. معلم باید در نقش راهنما، هدایت‌گر و دوست صمیمی دانش‌آموزان باشد و زمینه رشد و خلاقیت آنان را فراهم نماید اما امروز فاصله بین معلم با دانش‌آموزان از نظر فکری، تجربی ، روانی ، شناختی و عاطفی مانع ارتباط نزدیک وتعامل آنان با یکدیگر شده است و لذا معلم و دانش‌آموزان نسبت به یکدیگر احساس بیگانگی دارند و بعضاً عدم تعامل صحیح و صمیمی منجر به تنفر آنان از یکدیگر شده و فضا و محیط آموزشگاه‌ها (مدارس) را تبدیل به یک فضای بدبینی ونامساعد برای طرفین کرده که علاوه بر عدم رشد شکوفایی استعداد دانش‌آموزان، در تربیت صحیح اسلامی آنان ناموفق جلوه ‌گر می‌شود.

     با یاری خداوند و استعانت از ذات باری تعالی تدریس  زبان فارسی را در سال جدید دربعضی از ازکلاس های اول به  شیوه مشارکت فعال دانش آموزان شروع کردم . با توجه به این که در چند سال گذشته در تدریس از روش گروه بندی(همیار) دانش آموزان بهره می بردم ،  امسال نیز تصمیم گرفتم از این روش استفاده کنم و ضمناً نظرات دانش آموزان را جویا شدم و آن ها بر این عقیده بودند که یکی از را ه های موفقیت دانش آموزان در امر تحصیل این است که خود آن ها در امر فراگیری دروس مشارکت داشته واز یادگیری لذت ببرند.که یکی از این راه ها استفاده از روش های فعال تدریس و از جمله استفاده از روش (همیار) است.

تعریف همیار معلم 

     «با هدایت و راهنمایی معلمان، دانش‌آموزان قوی از نظر علمی( زرنگ) دانش‌آموزان ضعیف کلاس را کمک و تحت پوشش قرار داده و با تمرین،تکرار و مشارکت، آنان را به سطح قابل قبولی ارتقا داده تا آن ها به سطح علمی متوسط در کلاس برسند.» براساس این طرح معلم با شناخت و سازماندهی دانش‌آموزان کلاس می‌تواند از توانمندی‌های فکری و علمی دانش‌آموزان معدل بالا در جهت تقویت دروس دانش‌آموزان ضعیف استفاده نماید. شناسایی دانش‌آموزان سرگروه  می‌تواند براساس معدل، استعداد ومدیریت گروه  باشد.

اهداف این طرح:

1- بهره گیری ازتوانمندی تحصیلی دانش آموزان ممتاز هردرس به منظور رفع اشکالات درسی از سایر دانش آموزان

2-    تقویت نگرش انسانی واحساس مسولیت نسبت به سرنوشت دیگر دانش آموزان.

3-    تقویت وپرورش روحیه خود باوری،مسولیت پذیری ،تصمیم گیری ومهارت فردی.

4-    شناسایی مشکلات علمی وتحصیلی وکمک به رفع آن ها در آموزشگاه

5- نهادینه کردن فعالیتهای گروهی و ارتقا کیفی تعا مل اجتماعی دانش آموزان

6- تقویت اعتماد به نفس

7-    آموزش و انتقال برخی مفاهیم و موضوعات درسی به دانش آموزان

روش همیار :

اقدامات انجام شده در پیرامون طرح همیار معلم:

1. در این روش دانش آموزان بر اساس تعداد کل کلاس به گروه های چهار یا  پنج یا شش نفره تقسیم می شوند این تقسیم

بندی بر اساس آزمونی است، که در طی هفته های اول گرفته می شود. دانش آموزان به قوی و متوسط و ضعیف تقسیم

 می شوند .

2-  انتخاب دانش آموزان محبوب و درس خوان و فعال و مسلط به تدریس و مصمم به عنوان  همیار معلم .

3-انتخاب سر گروه از میان دانش آموزان برتر  برای هر  گروه .

4- استفاده از روشهای تشویقی برای همیارمعلم وسر گروه ها ،جهت ایجاد انگیزه برای همکار ی کردن همیاران معلم 

و سر گروه ها با معلم و مدرسه از جانب معلم و مدیر.

5- توجیه و آموزش دانش آموزان نقش آفرین .

6-     نظارت مستمر بر کار همیاران معلم و راهنمایی و کمک به آن ها

7-ترکیب گروه ها از قوی متوسط وضعیف برای ایجاد تعادل در گروه.

8-نام گذاری گروه ها به ابتکار خود سرگروه ها .«به عنوان مثال: استفاده از نام شاعران (در کلاس اول 4) و یا نام رنگ ها وگلها (در کلاس اول 3)».

شرایط لازم جهت احراز سمت همیار معلم:

الف- اخذ نمره 20 از انضباط

ب-معدل کل 18 به بالا در سال گذشته

ب- معدل کل 18به بالا در نیم سال اول

ج- اخذ نمره 18به بالا از درس مربوطه

وظایف همیار معلم

1-نظارت بر روند پیشرفت گروه

2-مشارکت در تصحیح اوراق امتحانی

3 –آزمون از سرگروه هاورفع اشکال آن ها

4-    بررسی  موردی تکالیف دانش آموزان

5-گزارش ماهانه از کار گروه ها

6- توضیح درس گذشته قبل از شروع درس جدید ،برای یاد آوری مطالب گذشته ،(البته با صلاح دید خود می تواند این  کار را به سرگروه ها بسپارد ).

وظایف سرگروه

الف-نظارت بر روند پیشرفت دانش آموزان ضعیف

ب-آموزش و رفع اشکال دانش آموزان ضعیف

ج -اداره گروه در کلاس  وبرقراری نظم در گروه

د-بررسی تکالیف درسی گروه

- آموزش سایر هم گروهی های خود در وقت های خارج از کلاس و همچنین گاه در  کلاس درس.

2-  کمک در  تصحیح اوراق امتحانی که به عنوان ارزشیابی کتبی( تشخیصی یا ارزشیابی پایان هر درس)بر گزار

می شود

4-   رفع اشکال در دروس برای دانش آموزان ضعیف و توضیح مجدد درس به آن ها .

5-انجام فعالیت های کتاب به صورت گروهی و تفهیم همان درس با همیار برای اعضای گروه ،جهت انجام بهتر فعالیت ها    

6-    استفاده ی سرگروه  از زنگ های تفریح و وقت های اضافی پایان ساعت ، برای کار با دانش آموزان ضعیف.

·                    نکته به منظور بالا بردن بازدهی آموزش و ایجاد رقابت سالم ،سمت سرگروهی ماهانه بوده و دانش آمو زان تا پایان سال فرصت بدست آوردن این سمت را دارند .

در این روش سر گروه با زیر مجموعه های خود در کنار هم می نشینند و چیدمان صندلی ها می تواندبه دو گونه باشد :

روش گرد : سر گروه به عنوان هسته مرکزی محسوب شده و زیر مجموعه ها حلقوی شکل در اطراف وی می نشینند و البته چیدمان کلی کلاس باید طوری باشد که بچه ها بر تابلو کلاس اشراف داشته باشند.

 مزایا و معایب این روش:در بین  دانش آموزان احساس همدلی بیشتر شده و از رخوت و سستی آن ها جلو گیری می کند ،اما عیبی که دارد ممکن است در ابتدا  دانش آموزان فرصت بیشتری برای شیطنت بیابند و کلاس شلوغ تر از معمول باشد  که با تدابیری می توان مانع شلوغی شد .

روش «U»:در این روش دانش آموزان گروه به شکل ستونی پشت سر هم قرار می گیرند و سر گروه ما بین زیر مجموعه ها قرار می گیرد،به بیان ساده تر به شکل«U».

مزایا:کلاس منظم تر واشراف دبیر بر  کلاس بیشتر خواهد بود.

·                     نکته :در روش همیار معلم محور اصلی در تدریس نخواهد بود، بلکه با استفاده از توانایی های دانش آموزان و به کار گیری آن در جهت درست ، به امر تدریس سرعت می بخشد و آن را در ذهن دانش آموز نهادینه می کند .

فواید به کار گیری طرح معلم همیار:

1- افزایش حس همدلی و صمیمیت در بین دانش آموزان.  

2-  وابستگی متقابل مثبت

3- تعامل رو در رو

4-  پاسخگویی انفرادی و گروهی

5- افزایش مهارت های میان فردی و گروه  کوچ         در این طرح دانش آموزان علاوه بر یادگیری مطالب درسی، از نظر رفتاری و پرورشی و مسئولیت پذیری نیز مورد ارزیابی قرارمی گیرند ازطرفی محیط  کلاس بسیار فعال و با نشاط بوده به گونه ای که متوجه گذشت زمان

نمی شوند به کارگیری این شیوه برای آنها جذاب خواهد بود وگروه بندی دانش آموزان، اولاً این امکان را به همه

می دهد که توانایی های خود را در کلاس بسنجند وثانیاً به  معایب و کاستی های خود پی ببرند.

زمان اجرای طرح :

از آغاز ترم (10/7/92تا23/9/92)وترم دوم از (25/10/92)تا(20/2/93)

تعداد جلسات در هر درس:

12 جلسه

تعداد دانش آموزان هر کلاس:

( بین 30تا31نفر)

رویکردی که در کلاس های درس  دبیرستان با استفاده از روش همیارمی توان از آن بهره مند شد ،در سه کلمه زیر خلاصه می شود:

-

یکی از ساده ترین - اما موثرترین - روش هایِ مشارکتی و همیار در کلاس  است. دانش آموزان یاد می گیرند که یک پرسش می تواند پاسخ هایِ گوناگونی داشته باشد و برای حل یک مسئله راه هایِ متفاوتی وجود دارد.این روش دانش آموزان را به گفتمان و تحمل دیدگاه های دیگران تشویق می کند. همچنین این روش به دانش آموزان در پردازشِ اطلاعات، بهبود و پیشرفتِ مهارت هایِ ارتباطی و گفتاری کمک می کند بنابراین دانش آموزان بدون ترس و واهمه یِ مسخره شدن دیدگاه هایِ خود را در کلاس به اشتراک می گذارند.معلم  به نوعی تلاش می کند که  تفکر واگرا را در آنها پرورش دهد  و به آنها آموزش دهد که برای حل یک سوال می توانند از راه حل های متفاوتی استفاده کنند. 

روش کار:

1.  ابتدا پرسش و یا موضوعی را مطرح می کنیم و از دانش آموزان می خواهیم   تا در مدت زمان 2 تا 3 دقیقه درباره یِ پرسش و یا موضوع مورد نظر  بیندیشند.

2. در پایان زمان تعیین شده، دانش آموزان پاسخ ها و یا اطلاعات  خود را در گروه با یکدیگر در میان می گذارند و به بحث می پردازند(10تا15 دقیقه) .

3. سپس  تعدادی از دانش آموزان را   به طور تصادفی  از هر گروه صدا می زنیم ویا از مسئول هر گروه می خواهیم تا پاسخ هاِ  و یا اطلاعات گروه خود را نسبت به موضوع مورد نظر را با کلاس به اشتراک گذارند. 

4-هدف درس را برای دانش آموزان بازگو می کنیم.
دانش آموزان! امروز می خواهیم با کمک هم در باره یِ موضوع ............... مطالبی یاد بگیریم. پیش از این که من سوالی بپرسم به این موارد خوب دقت کنید:

۱.  شما 5 الی 6 دقیقه وقت دارید تا به دقت به پرسشِ  و یا موضوع مطرح شده بیاندیشید.

۲. پاسخ ها ی احتمالی و اطلاعات ِ خود که فکر می کنید درست است ،در گروه های خود با  یکدیگر در میان بگذارید و درباره یِ آن ها بحث کنید.

۳. نتیجه یِ  بحث خود را با کلاس به اشتراک گذارید. 

اکنون به این پرسش به دقت پاسخ دهید : به عنوان مثال ، از دانش آموزان در مورد  «تفاوت اسم وفعل » سوال می کنیم .

دانش آموزان - بی آن که با یکدیگر صحبت کنند - درباره یِ پرسش می اندیشند. پس از پایانِ وقتِ 2تا3  دقیقه پاسخ ها  و اطلاعات  خود را در گروه  در مدت3الی 4 دقیقه با یکدیگر به بحث می گذارند. سپس نماینده ی یکی از گروه ها را به طور اتفاقی صدا می زنیم: آیا شما به نتیجه ای رسیدید؟

********

یکی دیگر از روش های ساده یِ مشارکتی و همیار، . در این روش تاکید بر گفتگو است و همه یِ دانش آموزان فرصتِ اندیشیدن ، بیان دیدگاه های  خود و ابراز وجود دارند. دانسته ها و ایده ها در گروه به بحث گذاشته می شود  ، اندیشه ها نقد و بررسی می شود و در پایان اندیشه های بهتر و منطقی با دیگر گروه ها  به اشتراک گذاشته می شود. بنابراین همه یِ دانش آموزان فرصتی برابر برای مشارکت در فرایند آموزش در کلاس دارند.

·        نکته: از این روش می توان  در دروسی  که نیاز به تحلیل و استنباط دارد، استفاده کرد  . 

 از دیگر مواردی که باید توجه بیشتربه آن داشت،این است  که در روش همیار دانش آموزان گروه بندی شده اند(گروه های 2تا 5 نفره) و لذا قانونِ کارِ گروهی را باید به آن ها یاد آورشد که:

۱. به نوبت و آرام با یکدیگر گفتگو کنند.

۲. به دیدگاه های یکدیگر با حوصله و با دقت گوش دهند.

۳. با احترام با دیدگاه هایِ دیگران برخورد کنند.

۴. اگر فردی در گروه کمک خواست، به او یاری دهند.

۵. یکدیگر را در انجام دادن کارِ فردی و گروهی تشویق کنند.

۶. درباره یِ چگونگیِ بهبود و پیشرفتِ کار با یکدیگر گفتگو کنند.

7.سرگروه به عنوان ناظربر کار گروه دانش آموزان ضعیف را راهنمایی می کند .

با توجه به تجربه  کار به این روش در سال های قبل، امسال نیزطرح - با اندکی تفاوت نسبت به سال های گذشته-  به طور مستمر در بعضی از کلاس ها اجرا گردیدو الحمد الله نتایج نسبتاً قابل قبولی در نیم سال اول بدست آمد .

نکته : این طرح چون در مراحل اولیه قرار دار د ،لذا با کاستی ها و نواقصی همراه  است از جمله :

1-عدم آشنایی دانش آموزان با این روش  وعادت آنان به معلم محوری و تکیه شان  به تدریس معلم

2-عدم فضای کافی دربعضی از  کلاس ها

3-احتمال سر وصدا در کلاس نسبت به روش های قبلی به علت بحث وتبادل نظر وعادت به داشتن  کلاس های آرام و

بی سر وصدابیشتر است .

·        پیشنهاد : اگر آموزش هایی در این زمینه برای دبیران در نظر گرفته شود، مسلماً می توان بطور علمی و فراگیر وبا تکیه بر تجارب برتر دیگران به نحو احسن این طرح را به اجرا در آورد .

·        در ذیل به عنوان نمونه یک جلسه  درس به روش همیار که در کلاس اول 6 به اجرا در آمده است ،آورده  شده است  :

درس زبا ن فارسی 1( گروه های اسمی ( 1) وابسته های پیشین )

1-ده دقیقه اول حضور وغیاب دانش آموزان و نظارت بر چیدمان  درست صندلی ها  که به عهده همیار معلم است .

2- با توجه به این که در جلسه قبل خواندن درس جدید توصیه شده است ، لذا دانش آموزان کما بیش با درس آشنایی دارند

برای هم اندیشی ده دقیقه وقت داده میشود تا در کنار هم از روی درس بخوانند.

3- همیار عنوان درس را روی تابلو نوشته و شش گروه وابسته هارا جداگانه روی تابلو می نویسد.

4-معلم گریزی به درس پیشین که در مورد گروه اسمی بود می زند و به عنوان یاد آوری توضیحی کوتاه می دهد

5-معلم سوال می کند چه گروهی می تواند به این سوال پاسخ دهد که «منظور ازهسته و  وابسته ها چیست ؟» سر گروه یا خود ویا یکی از اعضای گروه را داوطلب می کند و پاسخ می دهد . برای تفهیم بهتر از چند گروه دیگر هم سوالی مشابه و همراه مثال پرسیده می شود .

6- مثال ها روی تابلو نوشته می شود و از دانش آموزان می خواهیم که مرز هسته و وابسته ها را مشخص کنند ،سپس نوبت به انواع وابسته ها می رسد از هر گروه یک نمونه وابسته ها را می پرسیم (همراه با مثال ) .

7- حال نوبت معلم است که توضیحات بچه ها را تکمیل کند و به اشکالات آن ها پاسخ دهد  .معلم توضیحات کلیدی درس را روی تابلو نوشته و با مثال های دیگر درس را در ذهن آنان نهادینه می کند .

8-رسم نمودارپیکانی  یکی دیگر از کارهایی است که به وسیله دبیر روی تابلو انجام می شودو برای تفهیم بیشتر همیار و یا یکی از سر گروه ها دوباره روی تابلو می کشد.

9-بعد از یک استراحت کوتاه دوباره به گروه ها فرصتی داده می شود تا تمرینات درس را به کمک هم انجام دهند ودانش آموزانی که درس را خوب یاد نگرفته اند به کمک سرگروه ها رفع اشکال کنند.

10- تمرینات روی تابلو نوشته می شود و بچه هارا  یکی یکی پای تابلو صدا می زنیم تا تمرین حل کنند و (ضمناً سعی می شود از همه گروه ها درس پرسیده شود )

11-در پایان نوبت به جمع بندی درس می رسد  همیار یا یکی از دانش آموزان داوطلبانه خلاصه ی درس را پای تابلو نوشته و توضیح می دهد .

12-معلم تکالیف جلسه آینده را تعیین  می کند .

نتیجه گیری:

در پایان درس

- دانش آموز می تواند فرق هسته و وابسته را بداند.

- وابسته های پیشین( صفت پرسشی – اشاره – تعجبی – عالی – مبهم –وشمارشی ) را شناسایی کند و نمودار پیکانی آن را رسم کند .

- صفت پرسشی ومبهم (چند )را  از هم تشخیص دهد .

- فرق صفت تعجبی و پرسشی (چه ) را بداند .

و دانش آموز در پایان می داند گروه های  اسمی، انواع نقش ها(نهاد – متمم – مفعول – مسند )  را می توانند بگیرند و اجزای جمله محسوب می شوند .

به امید درخشش دانش آموزان در تمامی عرصه های پیشرفت وبالندگی